| Frazeologia | 2010-02-05 |
| Jakie jest pochodzenie rzeczownika zgon? | |
| Rzeczownik zgon – o prasłowiańskiej formie *sъ-gonъ – pochodzi od słowiańskiego czasownika *sъ-goniti występującego w znaczeniu ‘spędzić; zakończyć gonienie, pędzenie’ (por. *goniti ‘pędzić, gonić’ dało polskie gonić). Słowo zgon pierwotnie oznaczające ‘spędzenie, zgonienie; zakończenie pędzenia, gonienia’ w dobie staropolskiej niosło sensy ‘koniec, kres’, a od XV stulecia zaczęło znaczyć ‘śmierć, skonanie’, pewnie wtórnie skojarzone z rzeczownikiem skon oznaczającym ‘śmierć, zgon, skonanie’, a pochodzącym od czasownika skonać (por. W. Boryś „Słownik etymologiczny języka polskiego” Kraków 2005). |
|
| Nazwy własne (pisownia i odmiana) | 2010-11-12 |
| Jak odmieniają się nazwiska rosyjskie żeńskie, zakończone na -ina? W Słowniku ortograficznym (PWN, 2006) znalazłam informację, że tylko Karenina ma odmianę rzeczownikową, zaś pozostałe – przymiotnikową. Słownik poprawnej polszczyzny (PWN, wyd. z 2008 roku) natomiast nie wyodrębnia nazwisk żeńskich rosyjskich w osobną grupę i zaleca odmianę rzeczownikową we wszystkich przypadkach. Proszę o rozwianie moich wątpliwości – czy obie wersje zatem są dopuszczalne? | |
| Spośród wszystkich nazwisk żeńskich (w tym i rosyjskich) odmieniają się tylko te zakończone na -a, przy czym nazwiska z formantem -owa, -ewa lub -ska, -cka, -dzka oraz -na (tym ostatnim tylko jako odpowiednikiem męskiego -ny) mają odmianę przymiotnikową, natomiast wszystkie pozostałe z wygłosowym -a (także te na -ówna oraz polskie czy rosyjskie na -ina) włączane są do paradygmatów rzeczownikowych. I nie może być inaczej. A zgodnie z powyższymi zasadami będziemy mieć następujące formy przypadków nazwisk znanej rosyjskiej piosenkarki Maszy Rasputiny oraz jej rodaczki grającej w narodowej reprezentacji siatkarek Eleny Godiny: M. Rasputina, Godina; D. Rasputiny, Godiny; C. = Ms. Rasputinie, Godinie; B. Rasputinę, Godinę; N. Rasputiną, Godiną; a także taką oto odmianę nazwisk innych Rosjanek: tyczkarki Eleny Isinbajewej i tenisistki Marii Szarapowej: M. Isinbajewa, Szarapowa; D. = C. = Ms. Isinbajewej, Szarapowej; B. = N. Insibajewą, Szarapową. I jeszcze słowo komentarza do przywołanego przez Panią zalecenia Słownika poprawnej polszczyzny. Uwaga o odmienianiu nazwisk rosyjskich według deklinacji rzeczownikowej jest tam zamieszczona zapewne w punkcie omawiającym fleksję nazwisk męskich na -in (a przy okazji też męskich na -ow, -ew), i do nich powinniśmy ją odnosić (por. zresztą z regułą 314 zasad pisowni polskiej). Katarzyna Mazur |
|
| Składnia | 2010-11-14 |
| Mam pytanie co do czasownika chcieć. Czy powiem: Chcesz gruszkę czy chcesz gruszki? | |
| Obydwie wskazane w pytaniu formy są poprawne, ich użycie jednak będzie niosło ze sobą nieco odmienne sensy: chcesz gruszkę? – oznacza, czy pytany chce całą, jedną gruszkę, a pytanie chcesz gruszki? – czy pytany chce kawałek gruszki. Obowiązującą tu zasadą jest następująca reguła: [ktoś] chce [coś] (czasownik chcieć wymaga tu rzeczownika konkretnego oznaczającego całość w bierniku), np.: chce książkę, gazetę, płytę, jabłko; [ktoś] chce [czegoś] (tu chcieć wymaga rzeczowników w dopełniaczu – albo rzeczownika konkretnego oznaczającego część czegoś, albo rzeczownika abstrakcyjnego), np.: chce chleba (części chleba, nie całego bochenka), jabłka (kawałka jabłka) pracy, szczęścia, wolności. Joanna Przyklenk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2010-11-23 |
| Witam. Jeśli pełna nazwa firmy brzmi: Basen w Świeciu Sp. z o.o., to czy poprawny jest zapis: spółka „Basen w Świeciu”? | |
| W tekstach nieurzędowych możemy zastosować zaproponowany w pytaniu zapis. Dotyczy to zarówno rezygnacji z dopisku Sp. z o.o., jak i użytego tu cudzysłowu – wydaje się on wręcz niezbędny, by nie potraktować wyrażenia w Świeciu jedynie jako informacji o lokalizacji spółki, skoro, co wiemy, stanowi ono zasadniczą część nazwy własnej. Katarzyna Mazur |
|
| Różne | 2010-12-03 |
| Czy istnieje taki zapis wykrzyknienia „(!)&rdquo? Jaka jest możliwość, by w pracy poważnej napisać coś w stylu uwaga!, np. w zdaniu Chłopiec poszedł nie prosto do domu ale, uwaga!, zahaczył o komisariat policji? Zależy mi na efekcie wykrzyknienia, ale nie wiem jak to zrobić. | |
| Jest taka możliwość: sic! [wym. s-ik], oznaczające ‘tak!’, to zwykle uwaga umieszczana po zacytowanym wyrazie albo zwrocie, zaznaczająca, że tak było w tekście oryginalnym i że to nie jest pomyłka cytującego. Jest to także uwaga umieszczana po podaniu zaskakującej informacji w celu zwrócenia na nią uwagi czytelnika. Pragnę też zauważyć, że słowo zahaczyć w sensie, jaki został przywołany w pytaniu, nosi wszelkie znamiona potocyzmu i w tekście tzw. poważnym nie powinien się pojawić. Joanna Przyklenk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2010-12-03 |
| Ciekawi mnie, czy stwierdzenie przerabiać lektury, w sensie ich omawiania, jest poprawne? | |
| Czasownikiem przerabiać w znaczeniu ‘zapoznawać się z czymś’ lub ‘uczyć kogoś czegoś’ możemy posługiwać się w języku potocznym, natomiast w wypowiedziach bardziej oficjalnych powinno się go zastąpić słowami należącymi do języka ogólnego, np. omawiać, analizować itd., aby uniknąć błędu stylistycznego. Nic nie stoi zatem na przeszkodzie, by w towarzystwie kolegów powiedzieć: W szkole z matmy przerabiamy teraz tematy z przebiegu zmienności funkcji, ale już w kontaktach z nauczycielem powinno się używać np. następujących konstrukcji: omawiać lektury, teksty, rozdział podręcznika; analizować przykłady z trygonometrii. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2010-12-03 |
| Mam pytanie dotyczące następującego tekstu: Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora. Odznaczony odznaką... Moje pytanie brzmi: czy zdanie drugie (zaczynające się od Wielokrotnym) jest poprawne? Moim zdaniem nie, ponieważ brakuje w nim orzeczenia, powinno więc być zapisane albo od przecinka, albo należałoby dodać słowo był. Bardzo proszę o opinię na ten temat. | |
| Myślę, że faktycznie wypowiedź brzmiałaby zgrabniej, gdyby zdanie drugie zostało włączone w pierwsze jako jego człon po przecinku czy też po średniku, tym bardziej że nie jest ono zbyt rozbudowane i nie ma żadnego odpowiadającego mu (paralelnego) fragmentu po sobie (por. bowiem już zupełnie sensownie zapisaną wypowiedź: Była mi przyjaciółką. Siostrą. Matką); zdecydowałabym się tu w związku z tym mówić o potknięciu komunikacyjnym – autor sugeruje nam bowiem, że w dalszej kolejności będziemy mieć jeszcze jeden analogicznie zbudowany równoważnik (np. Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora. Aktywnym uczestnikiem spotkań pod nazwą Dni Nauki itp.), po czym zostawia nas rozczarowanych. I muszę przyznać, że ja z pewnością dokonałabym zmiany zapisu zgodnie z Pani pierwszą sugestią. Jeśli natomiast zdecydowałabym się wprowadzić czasownik był, rozpoczęłabym nim zdanie, a następnie wprowadziłabym partykułę też lub jakiś spójnik współrzędny. Dzięki temu powtórzenie wyrazu – jeśli nie ma uzasadnienia, traktowane jako usterka stylistyczna – wykorzystane zostałoby tu jako stylistyczna figura – tzw. anafora (zob. Był inicjatorem powołania na uczelni koła naukowego „Abc”. Był również wielokrotnym laureatem nagród Ministra i nagród Rektora). Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-01-09 |
| Od dawna spieram się z koleżanką na temat wypowiedzi pewnego zdania. Otóż ja mówię np.: Dawno nie jadłem tego dania, a ona mówi: Dawno jadłam to danie – w sensie, że dużo czasu minęło, jak go jadła. Kto z nas ma rację? :) | |
| Oboje Państwo zbudowali zdania poprawne, z tym że użyli w nich polisemicznego przysłówka dawno w jego różnych znaczeniach, notowanych zresztą przez słowniki języka polskiego (por. np. USJP pod red. S. Dubisza) – Pan posłużył się nim dla oddania sensu ‘od dłuższego czasu’, a Pańska koleżanka zastąpiła tym słowem wyrażenie w odległej przeszłości. Katarzyna Mazur |
|
| Interpunkcja | 2011-01-09 |
| Nie mogę poradzić sobie z wstawieniem przecinka, choć zdanie wydaje się banalne. Bardzo proszę o podpowiedź. Kupiłam nową zieloną bluzkę. Zostawiłabym zdanie bez przecinka, ale mam wątpliwości. | |
| Niestety nie jestem w stanie zupełnie jednoznacznie stwierdzić, czy przecinek powinien pojawić się w powyższym zdaniu między dwiema przydawkami, czy też nie, ponieważ nie znam intencji komunikatu. Ale zawsze w takich sytuacjach proponuję pytającym, by sami przeprowadzili prosty test. Jeśli bez zmiany znaczenia zdania dałoby się wstawić pomiędzy kłopotliwe przydawki zwrot a ponadto lub a do tego, powinniśmy je w zdaniu wyjściowym rozdzielić przecinkiem. Jeżeli zaś takiego zwrotu bez wypaczania sensu wypowiedzenia nie da się wprowadzić, z przecinka trzeba zrezygnować. Spróbujmy przeanalizować parę sytuacji, w których zacytowane zdanie mogłoby być wypowiedziane. Załóżmy, że jego autorka miała do wyboru dwie bluzki w kolorze zielonym, z tym że jedna z nich była nowa, a druga używana, i ostatecznie kupiła tę pierwszą, a teraz chce o tym wszystkim kogoś poinformować. Nie stwierdzi wówczas *Kupiłam nową, a ponadto zieloną bluzkę – przymiotnik nowa ma się bowiem odnosić do całego wyrażenia zielona bluzka, nie tylko do bluzki. Będzie mogła natomiast powiedzieć jednym tchem Kupiłam nową zieloną bluzkę. Podobnie wyrazi się, by zaznaczyć, że kupiła kolejną już w kolorze zielonym bluzkę (pięć innych w niemal identycznym odcieniu, choć może innym fasonie leży w jej szafie). Ale gdyby nasza bohaterka miała zamiar swoim komunikatem zdenerwować męża, który nienawidzi zielonego koloru czegokolwiek, i – a to już poważniejsza sprawa – ma dość kupowania przez żonę nowych bluzek (bo one, we wszystkich kolorach, z szaf się wręcz wysypują), mogłaby użyć zdania Kupiłam nową, a ponadto zieloną bluzkę lub Kupiłam nową, zieloną bluzkę. Przypuszczam jednak, że autorce przywołanego w pytaniu zdania chodziło po prostu tylko o podzielenie się radością z nowego zakupu – zielonej bluzki, a wtedy, tak jak Pani zasugerowała, należałoby w zapisie to zdanie zostawić bez przecinka, co zresztą nasz test potwierdza. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-01-11 |
| Proszę o opinię w kwestii poprawności (lub nie) zastosowania zapisu: [...] aby oddać hołd i homagium głębokiej czci... Wydaje mi się on błędny, niemniej jednak prosiłabym o potwierdzenie i uzasadnienie moich przypuszczeń. | |
| Homagium, jak podają słowniki wyrazów obcych, ma dwa znaczenia. Historyczne oznacza przysięgę wierności składaną przez wasala seniorowi lub przez poddanych panującemu, religijne odnosi się do hołdu składanego przez duchowieństwo nowemu biskupowi. Nie wiem, w jakim kontekście użyto tego wyrażenia w przedstawionym przez Panią fragmencie, ale niezależnie od tego mogę stwierdzić, że homagium to rodzaj hołdu, oddanie czci to także hołd, więc nagromadzenie takich określeń blisko siebie ma znamiona pleonazmu, czyli wyrażenia składającego się z wyrazów to samo lub prawie to samo oznaczających. Dbając o poprawność stylistyczną, takich zestawień należy unikać. Ewa Biłas-Pleszak |
|
| Znaczenie | 2011-01-11 |
| Czy słowa rzetelny i wiarygodny to synonimy? Jeśli tak, to proszę o przykład zdania, w którym można użyć zarówno jednego, jak i drugiego z tych słów jednocześnie, nie zmieniając sensu owego zdania. | |
| By dostrzec różnice w odcieniach znaczeń, należałoby sięgnąć do definicji Samuela B. Lindego, spośród których wiarogodny to ‘zasługujący na wiarę’ (obecnie dosłownie parafrazowany), zaś rzetelny to ‘dotrzymujący wiary’. I rzeczywiście, trudno nie oprzeć się wrażeniu, że przymiotnik rzetelny (dawniej ściślej utożsamiany semantycznie z przymiotnikiem autentyczny – jak wnosi Słownik wyrazów zapomnianych, a także Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego) przewyższa stopień wiarygodności. Obecnie takie niuanse znaczeniowe ulegają ujednoliceniu, także w Uniwersalnym słowniku języka polskiego przymiotnik wiarygodny jest definiowany jako ‘rzetelny’, a nawet ‘pewny’. Jak widać, w określonych kontekstach słowa te uznaje się za synonimy. Coś rzetelnego (tudzież wiarygodnego) to zatem coś sprawdzonego: Rzetelne (wiarygodne) informacje to informacje z pierwszej ręki. Dodać należy, że przymiotnik rzetelny jest współcześnie pojęciem szerszym. Zgodnie z ww. słownikiem mieści w sobie także dwa inne znaczenia: ‘należyty’ oraz – w ujęciu osobowym – ‘należycie wypełniający obowiązki’. Marcin Kluczny |
|
| Etymologia | 2011-01-11 |
| Jaka jest etymologia słów: pisać, czytać i malować? | |
| Czasownik pisać jest notowany w polszczyźnie od XIV wieku w znaczeniu ‘kreślić na papierze itd. litery, cyfry; tworzyć, układać coś na piśmie’ i wywodzi się od prasłowiańskiego *pьsati o starszym znaczeniu ‘rysować, ryć, wyskrobywać, kreślić (wycinać) znaki, malować’. Słowianie nie znali jeszcze wówczas pisma, stąd takie pierwotne sensy. Śladem owych dawnych znaczeń jest polski leksem pisanka (‘jajko malowane’), ale też pieg (w prasłowiańskim o znaczeniu ‘barwna plama, plamka’), piękny, pstry (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005 oraz pracę Agnieszki Jawór traktującą o człowieku piszącym i czytającym w historii polszczyzny: Homo scribens i homo legens w polskim słownictwie i frazeologii. Katowice 2008). Wyraz czytać wywodzi się od ogólnosłowiańskiego czasownika *čitati, który pierwotnie znaczył ‘liczyć, rachować, rozpoznawać znaki, odgadywać, wróżyć, spostrzegać, pojmować, rozumieć; mniemać, sądzić, zważać, uważać na kogoś’ (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005 oraz pracę Agnieszki Jawór: Homo scribens i homo legens w polskim słownictwie i frazeologii. Katowice 2008). Czasownik malować jest prawdopodobnie zapożyczonym z języka niemieckiego – melen ‘malować; w średnio-wysoko-niemieckim mâlen ‘oznaczać; kreślić, farbować, malować’ (por. Wiesław Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków 2005). Joanna Przyklenk |
|
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Czy możliwe jest użycie nazw kulturologia antropocentryczna i literaturoznawstwo interkulturowe jako dyscyplin/dziedzin naukowych, czy mają one w ogóle sens? | |
| Trudno opowiedzieć się jednoznacznie za sensem nazw dyscyplin/dziedzin naukowych, które Pani wymienia. KBN (Komitet Badań Naukowych), który jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej Polski, nie umieszcza ich na liście dyscyplin/dziedzin naukowych. Okazuje się jednak, że możliwe jest użycie takich pojęć. Na Wydziale Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego są katedry używające nazw, o których mowa: Instytut Kulturologii i Lingwistyki Antropocentrycznej, Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej. Czym jednak różniłby się przedmiot zainteresowania kulturoznawstwa od tematyki badań kulturologii? Czy możliwe są obserwacje kulturowe bez odnoszenia się do ich interkulturowości (pleonazm?)? Trudno o odpowiedź na te pytania. Mając jednak na uwadze fakt, że podziały w nauce zmieniają się niczym obrazy w kalejdoskopie, a powstawanie interdyscyplinarnych sfer badań jest coraz częstszym zjawiskiem, niebezpiecznie byłoby odmawiać racji bytu takim nazwom, choć obecnie wydają się one przejawem mnożenia bytów i chyba uznałabym je za nieuzasadnione. Kinga Knapik |
|
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Jakiś czas temu powszechne stało się określenie senior w znaczeniu człowiek stary. Ze słowników etymologicznych dowiedziałam się, że senior ma bardzo bogatą historię, ale zastanawiam się, kiedy i dlaczego zaczęto stosować go w obecnym, eufemistycznym przecież, kontekście. Mam wrażenie, że senior używany jest zwykle, kiedy mowa o starości aktywnej np. o uniwersytetach trzeciego wieku. Czy językoznawcy analizowali już to najnowsze zastosowanie określenia senior i jaki ewentualnie był wynik takiego badania? | |
| Wyraz senior jest latynizmem, czyli zapożyczeniem z języka łacińskiego (łac. senior ‘starszy’ stopień wyższy od senex ‘stary’ (zob. W. Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2007)). We współczesnej polszczyźnie funkcjonuje on w znaczeniach: 1) książk. a) ‘najstarszy wiekiem członek rodziny, rodu (ojciec, brat)’ (Senior rodu), b) ‘najstarszy wiekiem lub latami pracy członek jakiegoś zespołu, jakiejś społeczności’ (Senior polskich literatów, Senior zawodu nauczycielskiego), 2) sport. ‘zawodnik w wieku odpowiednim do uprawiania danej dyscypliny sportu, zwykle mający ukończone 19 lat’ (Zawody seniorów), 3) hist. a) ‘w Polsce dzielnicowej: najstarszy z Piastów, któremu podlegali książęta poszczególnych dzielnic’, b) ‘w prawie lennym: feudał sprawujący opiekę nad zależnym od niego wasalem’ (zob. Uniwersalny słownik języka polskiego pod red. S. Dubisza). Przytoczone definicje pokazują, że słownik ten nie notuje znaczenia wyrazu senior jako eufemizmu dla ‘człowiek stary’. Również A. Dąbrowska w publikacjach Eufemizmy współczesnego języka polskiego (Wrocław 1993) oraz Słownik eufemizmów polskich, czyli w rzeczy mocno, w sposobie łagodnie (Warszawa 2009) nie wymienia wśród eufemizmów dotyczących wieku człowieka wyrazu senior. Badaczka zwraca uwagę, że unikanie mówienia wprost o starości jest charakterystyczne dla społeczeństw o wysokim poziomie cywilizacyjnym, w których przeciętna długość życia jest stosunkowo duża. Panujący w wielu współczesnych społeczeństwach kult młodości powoduje, że o wieku się nie mówi, albo mówi w sposób łagodny. To „odmładzanie” starości odbywa się za pomocą różnych środków językowych (A. Dąbrowska: Eufemizmy…, s. 137-138). Na pewno użycie nazw senior i seniorka, podobnie jak eufemizmów typu osoba niemłoda / nie pierwszej młodości / starsza / dojrzała pozwala uniknąć negatywnych konotacji związanych ze starością. W tym sensie wyrazy senior i seniorka są nazwami zastępczymi, wzbudzającymi pozytywne (lub neutralne) skojarzenia, dla rodzimych nazw starzec i staruszka, stary / stara (o osobie) (por. dom starców i dom seniora). Określenie senior funkcjonuje jako element m.in. wyrażeń klub seniora, bal seniora, edukacja seniorów związanych z różnymi formami aktywności ludzi starszych. Trudno jednak jednoznacznie określić, od kiedy nazwa senior używana jest w polszczyźnie w tym znaczeniu. Nie w każdym wypadku określenie senior odnosi się również do starości aktywnej, o czym świadczy chociażby tytuł książki Jolanty Twardowskiej-Rajewskiej Senior w domu – opieka długoterminowa nad niesprawnym seniorem (Warszawa 2007). Barbara Mitrenga |
|
| Znaczenie | 2011-02-26 |
| Chciałabym zapytać, co oznacza czasownik naskoczyć? Czy może on także mieć znaczenie wulgarne? | |
| Czasownik naskoczyć jest w polszczyźnie ogólnej używany głównie w dwóch znaczeniach: 1) ‘skacząc, uderzać, nacierać na kogoś lub coś’ (Walczące ptaki naskakiwały na siebie); 2) pot. ‘atakować kogoś słownie’. Dziś ów potoczny sens zmienia się i nabiera silnych znamion wulgarności. Coraz częściej bowiem omawiane słowo występuje zamiast całego zwrotu typu: (ktoś) może (komuś) (na chuja) skoczyć (naskoczyć) lub (ktoś) może (komuś) na wała (wał – ‘męski narząd płciowy; penis’) skoczyć (naskoczyć), tzn. ‘ktoś nie może nic zrobić, zaszkodzić komuś w żaden sposób’, np.: – Unikaj kłopotów. – Możesz mi skoczyć; Może mi skoczyć na wała (za: Maciej Czeszewski: Słownik polszczyzny potocznej. Warszawa 2008). Joanna Przyklenk |
|
| Etymologia | 2011-03-05 |
| Skąd się w języku polskim wzięło słowo pojęcie? | |
| Rzeczownik pojęcie pochodzi od czasownika pojąć używanego w staropolszczyźnie początkowo tylko w znaczeniu ‘pochwycić, wziąć sobie, zabrać’, a dopiero od drugiej połowy XV stulecia zaświadczany jest sens przenośny tego wyrazu pojąć (rozumem), czyli ‘zrozumieć’. Prasłowiański rdzeń *(j)ęti, *(j)ьmQ ‘wziąć, chwycić rękami, schwytać, złapać, ująć; zacząć, rozpocząć’ stał się podstawą słowotwórczą nie tylko dla leksemu pojąć, ale też m.in. dla: nająć (stąd: podnająć, wynająć), odjąć, podjąć, przejąć, przyjąć, ująć, wyjąć, zająć. (por. W. Boryś Słownik etymologiczny języka polskiego). Joanna Przyklenk |
|
| Etymologia | 2011-03-05 |
| Chciałabym zapytać, jaka jest etymologia słowa ślub. Leksem ten pojawia się w nielicznych słownikach etymologicznych i informacje o jego pochodzeniu nie są zbyt jasne. | |
| Wyraz ślub (też w postaci szlub) znajduje swe poświadczenie źródłowe już w tekstach czternastowiecznych. Notowany jest w dwóch znaczeniach: starszym – ‘przysięga, przyrzeczenie, zapewnienie, zobowiązanie, przysięga’ oraz nowszym – ‘zawarcie związku małżeńskiego’. Współcześnie pierwsze ze znaczeń (starsze) oddawane jest raczej rzeczownikiem ślubowanie (np. ucznia, studenta), a tym samym leksem ślub odnosi się dziś głównie do ślubowania miłości, wierności i uczciwości małżeńskiej, czyli do zawarcia związku małżeńskiego. Rzeczownik ów, właściwy zachodniej części Słowiańszczyzny, wywodzi się od *sl’ubъ oznaczającego ‘uroczyste przyrzeczenie, ślubowanie, przysięga, obietnica’, a będącego derywatem od czasownika *sъl’ubiti (por. polskie po-ślubić, ślubować) używanego w sensie ‘złożyć uroczyście przyrzeczenie, obietnicę’ (za: W. Boryś: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005). Joanna Przyklenk |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-04-30 |
| Czy zwrot aneks do decyzji jest poprawny? Czy urzędnik może wydać aneks do decyzji? | |
| Jeżeli decyzją nazywa się dokument (a nie fakt, że ktoś o czymś zdecydował), to połączenie aneks do decyzji jest zupełnie sensowne i poprawne językowo. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-05-18 |
| Pokłóciłem się z kolegą o jedno zdanie z gazety: 37-letnia szczypiornistka po raz kolejny pokazała, dlaczego jest uznawana za najlepszą lewoskrzydłową w Polsce i mijała rywalki jak slalomowe tyczki, które próbowały ją powstrzymać na różne sposoby. Ja uważam, że zdanie jest poprawne (jedynie postawiłbym jeszcze jeden przecinek przed słowem jak). Natomiast kolega uważa, że taka konstrukcja zdania sugeruje, że na boisku były tyczki, a nie zawodniczki. Kto ma rację? |
|
| Muszę Pana zmartwić – to kolega miał rację. Z tekstu jednoznacznie wynika, że to tyczki na różne sposoby próbowały szczypiornistkę powstrzymać. Zaimek względny KTÓRY interpretujemy bowiem zawsze jako odnoszący się do tego rzeczownika zdania nadrzędnego, który stoi najbliżej owego zaimka, zazwyczaj tuż przed przecinkiem, i jest z nim w związku zgody. I dlatego – choć w naszym przykładzie zaimek które ma te same wartości rodzaju i liczby, co rzeczownik rywalki – przy zastosowanym tu szyku musimy przyjąć, że łączy się on z innym rzeczownikiem o tych samych wartościach – tym stojącym najbliżej zaimka, czyli ze słowem tyczki. No a stąd wniosek, że całe zdanie które próbowały ją powstrzymać na różne sposoby dotyczy tyczek slalomowych. Zdanie, aby było sensowne i nie budziło wątpliwości interpretacyjnych, powinno zostać przeredagowane np. do postaci: 37-letnia szczypiornistka po raz kolejny pokazała, dlaczego jest uznawana za najlepszą lewoskrzydłową w Polsce, i rywalki, które próbowały ją powstrzymać na różne sposoby, mijała jak slalomowe tyczki. Proszę zauważyć, że konieczne było tu wstawienie przecinka przed spójnikiem i, by zamknąć nim wplecione zdanie podrzędne dlaczego jest uznawana za najlepszą lewoskrzydłową w Polsce. Katarzyna Mazur |
|
| Poprawność komunikacyjna | 2011-08-20 |
| Czy gramatycznie poprawne jest sformułowanie buty z wysokim obcasem? Czy można tylko używać buty na wysokim obcasie? | |
| Wyrażenie buty z wysokim obcasem jest zbudowane poprawnie pod względem gramatycznym, ewentualnie z uwagi na semantykę sensowniejsza wydaje się konstrukcja buty z wysokimi obcasami – w końcu w parze butów obcasy są raczej dwa (pomijam sytuację, gdy np. wysoki obcas się złamał i urwał). Katarzyna Mazur |
|